نحوه محاسبه و پرداخت مالیات اصناف و مشاغل

مالیات اصناف و مشاغل به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت تلقی می‌شود که نقش حیاتی در توسعه زیرساخت‌ها، ارائه خدمات عمومی و اجرای پروژه‌های عمرانی کشور ایفا می‌کند. این نوع مالیات در واقع نوعی مالیات بر درآمد است که مطابق با ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، بر درآمدی وضع می‌شود که اشخاص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل در ایران تحصیل می‌کنند .

مشمولان پرداخت این مالیات، کلیه اشخاص حقیقی هستند که از طریق مشاغل کسب درآمد می‌نمایند. درآمد مشمول مالیات این افراد شامل کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آن‌ها، پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات قابل قبول محاسبه می‌گردد. همچنین درآمد شرکت‌های مدنی و فعالیت‌های مضاربه‌ای که عامل یا صاحب سرمایه، شخص حقیقی باشد نیز مشمول این مالیات است. رعایت دقیق این مقررات مالیاتی به شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و جلوگیری از جرایم سنگین کمک می‌کند.

نحوه محاسبه این مالیات بر اساس درآمد سالانه و نرخ‌های تصاعدی تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی است. نرخ مالیات برای اصناف و مشاغل معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از درآمد مشمول مالیات متغیر است. برای محاسبه میزان مالیات، مودیان باید ابتدا سود خالص سالانه خود را محاسبه کنند. بخشی از درآمد سالانه (تا سقف مقرر قانونی مانند ۲۸۸ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴) از مالیات معاف است و مالیات به مازاد این مبلغ تعلق می‌گیرد.

صاحبان مشاغل موظفند دفاتر، اسناد و مدارک مورد نیاز را برای تشخیص درآمد نگهداری کرده و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آن‌ها تنظیم نمایند. مودیان مکلفند اظهارنامه مالیاتی خود را تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات را پرداخت کنند. پرداخت و ثبت اظهارنامه از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی my.tax.gov.ir انجام می‌شود.

پرداخت مالیات اصناف و مشاغل

اصناف و مشاغل جزو دسته‌هایی هستند که باید مالیات مستقیم از نوع مالیات بر درآمد پرداخت کنند. مالیات بر درآمد همانطور که از اسم آن مشخص است، با توجه به میزان درآمد اصناف، بنگاه‌ها و افراد شاغل تعیین می‌شود. به‌عبارتی هر فرد یا صنفی که به ‌نوعی کسب درآمد می‌کند، باید درصدی از آن را به‌عنوان مالیات پرداخت کند. درآمد افراد و مشاغل تا سقف مشخصی معاف از مالیات است و بعد از آن، درصد مالیات به‌صورت صعودی افزایش پیدا می‌کند. البته انواع مالیات مغازه شامل مالیات بر ارزش افزوده هم می‌شود.

البته در این میان اصناف و مشاغلی هستند که بنا بر نوع فعالیت یا مقدار درآمد از پرداخت مالیات اصناف و مشاغل معاف می‌شوند. کمترین مالیات اصناف متعلق به اصناف فرهنگی است و اصنافی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته شروع بکار می‌کنند نیز می‌توانند از برخی معافیت‌های مالیاتی یا مالیات نرخ صفر استفاده کنند.

مراحل پرداخت مالیات مشاغل

برای پرداخت مالیات بر درآمد، باید ابتدا مقدار درآمد و هزینه یک واحد صنفی مشخص شود. این فرایند در زمان تکمیل اظهارنامه مالیاتی انجام می‌شود. پس مرحله‌ی اول برای پرداخت مالیات، ارائه اظهارنامه مالیاتی است.

پس از ارائه اظهارنامه، مسئولین سازمان امور مالیاتی مقدار مالیاتی که به صنف و بنگاه تجاری تعلق می‌گیرد را محاسبه می‌کنند و به صنف اعلام می‌شود. اگر این مبلغ متناسب با درآمد شما باشد باید آن را در زمان مشخص‌شده پرداخت کنید. اما اگر حس کردید این مقدار بیشتر از مقدار متناسب با درآمد شما است، می‌توانید به این مبلغ اعتراض کنید تا فرایند تعیین مقدار مالیات مجددا بررسی شود.

اگر مبلغ درآمد شما، تناسب هزینه و کارکرد و … در چندین سال متوالی رعایت شده باشد، ممکن است بتوانید از تبصره ۱۰۰ یا مالیات مقطوع استفاده کنید. در نهایت مبلغ مالیات نهایی می‌شود و باید این مبلغ را پرداخت کنید. پرداخت به‌موقع مالیات مزیت‌های مختلفی دارد از جمله معافیت مالیاتی در سال‌های بعد، تخفیف و جوایز مالیاتی و …

تهیه اظهارنامه مالیات اصناف

برای تهیه اظهارنامه مالیاتی باید به نکاتی توجه کنید تا کمترین مشکل در فرایند محاسبه مالیات اصناف ایجاد شود:

• ذکر دقیق تمام هزینه‌ها و درآمدها
• ذکر مبلغ مالیات و درآمد سال قبل
• ارائه تمام فاکتورها حتی برای کم‌ترین هزینه‌ها
• محاسبه استهلاک مالیاتی در اظهارنامه
• ارائه به‌موقع اظهارنامه
• کمک گرفتن از متخصصان مالی و حسابداری
• استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری برای حفظ ریزهزینه‌ها

مالیات بر سود خالص است، نه بر کل فروش

یکی از بزرگترین تصورات غلط این است که مالیات بر کل درآمد یا فروش شما محاسبه می‌شود. اما قانون چیز دیگری می‌گوید. مالیات بر مبنای «درآمد مشمول مالیات» شما محاسبه می‌گردد. این یعنی مالیات از «کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر‌ درآمدهای آنان پس از کسر هزینه‌ها و استهلاک‌های مربوط» اخذ می‌شود. به عبارت ساده‌تر، شما ابتدا تمام هزینه‌های قابل قبول کسب‌وکارتان (مانند اجاره، حقوق، قبوض و استهلاک تجهیزات) را از درآمدتان کم می‌کنید و سپس بر روی سود باقی‌مانده مالیات می‌پردازید.

لیست مشاغل معاف از مالیات

برخلاف تصور عمومی که همه مشاغل باید مالیات بپردازند، قانون‌گذار بخش‌های متعددی را به‌طور کامل از پرداخت مالیات بر درآمد معاف کرده است. هدف از این معافیت‌ها، حمایت از تولید و توسعه در بخش‌های کلیدی اقتصاد است. برخی از مهم‌ترین این مشاغل عبارتند از:

• کلیه فعالیت‌های کشاورزی (شامل دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل، پرورش طیور، صیادی، باغداری و غیره)
• کارگاه‌های فرش دستباف
• صنایع دستی

علاوه بر این موارد، معافیت‌های دیگری نیز وجود دارد؛ مانند معافیت برای کسب‌وکارهای حوزه گردشگری در سال‌های اولیه فعالیت یا مشاغلی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته فعالیت می‌کنند.

اما یک نکته بسیار مهم وجود دارد: برای بهره‌مندی از این معافیت‌ها، شما حتماً باید اظهارنامه مالیاتی سالانه خود را تکمیل و ارسال کنید. همان‌طور که در قانون تاکید شده است: «برای برخورداری از معافیت مالیاتی لازم است اظهارنامه سال عملکرد مربوطه تنظیم و اسناد و مدارک درآمدی و هزینه ای آن سال به اداره مالیاتی ذی صلاح ارائه شود.»

۲۸۸ میلیون تومان اولِ سود سالانه شما معاف از مالیات است

خبر خوب برای کسب‌وکارهای کوچک و نوپا این است که بخش قابل توجهی از سود سالانه شما کاملاً از مالیات معاف است. بر اساس جدول مالیاتی سال ۱۴۰۴، درآمد مشمول مالیات (سود خالص) سالانه تا سقف ۲۸۸ میلیون تومان، مشمول نرخ مالیات صفر درصد است.

این سیاست برای حمایت از مشاغل کوچک و افرادی با درآمدهای پایین‌تر طراحی شده است. دانستن این موضوع که یک آستانه معافیت قابل توجه وجود دارد، فشار روانی پرداخت مالیات را برای کسانی که تازه شروع به کار کرده‌اند یا در مقیاس کوچک فعالیت می‌کنند، به شدت کاهش می‌دهد.

نرخ مالیات شما پلکانی است: با رشد کسب‌وکارتان افزایش می‌یابد

مالیات بر درآمد مشاغل یک نرخ ثابت و مشخص نیست. سیستم مالیاتی ایران از یک مدل «تصاعدی» یا «پلکانی» پیروی می‌کند. این یعنی نرخ مالیات با افزایش سود شما، برای بخش‌های بالاتر درآمدتان افزایش می‌یابد. برای درآمد مازاد بر سقف معافیت ۲۸۸ میلیون تومانی، مالیات به صورت پلکانی محاسبه می‌شود. این یعنی برای بخش درآمدی که بین ۲۸۸ میلیون تا ۳۶۰ میلیون تومان قرار می‌گیرد، نرخ مالیات ۱۰٪ است. برای بخش درآمدی بین ۳۶۰ میلیون تا ۴۵۶ میلیون تومان، این نرخ به ۱۵٪ افزایش می‌یابد و این روند به همین ترتیب تا بالاترین نرخ یعنی ۳۰٪ برای درآمدهای بالای ۸۰۰ میلیون تومان ادامه پیدا می‌کند.

اهمیت این ساختار در عادلانه بودن آن است؛ این سیستم تضمین می‌کند که کسب‌وکارهای کوچک‌تر و کم‌سودتر، درصد کمتری از درآمد خود را به عنوان مالیات پرداخت می‌کنند و فشار مالیاتی متناسب با توانایی پرداخت هر کسب‌وکار تنظیم می‌شود.

تبصره ماده ۱۰۰ چه کمکی به اصناف می‌کند؟

سازمان مالیاتی برای اینکه فرآیند مالیات دادن مشاغل کوچک و متوسط رو آسان کند، یه طرح تشویقی تعریف کرده است. طبق این طرح، اگر درآمد سالانه‌ کسب‌وکارها از مبلغ مشخصی که سالانه سازمان امور مالیاتی اعلام می‌کند کمتر باشد، دیگر لازم نیست که این کسب‌وکارها اظهارنامه مالیاتی تکمیل کنند یا دفتر و مدرک نگهداری کنند. به جای این فرآیند، سازمان امور مالیاتی یک مبلغ مالیات مقطوع برای آن‌ها مشخص می‌کند که باید آن را پرداخت کنند.

تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴

با توجه به احکام مالیاتی قانون بودجه ۱۴۰۴، سقف درآمدی برای استفاده از تسهیلات تبصره ۱۰۰ به ۱۵۰ برابر معافیت مالیاتی ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم افزایش یافت. این تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳، که سقف درآمدی ۱۸۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بود، نشان‌‌ می‌دهد که قانون‌گذار تلاش می‌کند که افراد بیشتری مشمول تبصره ۱۰۰ شوند و از کسب‌وکارهای کوچک حمایت می‌کند. سقف تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴، بر‌اساس قانون بودجه، مبلغ ۲۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال معادل ۱۵۰ برابر سقف معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۳ تعیین شده است.

تنظیم: رخشید خورشیدی