اپتیک تطبیقی؛ نگاهی نو به دنیای بینایی

دانشمندان با کمک فناوری‌های فضایی در حال متحول کردن علم بینایی هستند. یکی از این فناوری‌ها اپتیک تطبیقی( Adaptive  Optics) است؛ روشی پیشرفته که ابتدا برای تلسکوپ‌های نجومی ساخته شد، اما حالا به کمک پزشکان آمده تا چشم انسان را با دقتی باورنکردنی ببینند.

اپتیک تطبیقی چیست؟

وقتی نوری از چشم یا از آسمان عبور می‌کند، دچار انحراف می‌شود. مثلاً در نجوم، نور ستارگان هنگام عبور از جو زمین، پخش و تار می‌شود. در چشم نیز، نور هنگام عبور از قرنیه، عدسی و زجاجیه ممکن است منحرف شود و تصویر دقیق به شبکیه نرسد. این انحراف‌ها را “نقص‌های موجی“ یا aberrations می‌نامند.

اپتیک تطبیقی با استفاده از آینه‌های کوچک و قابل تنظیم، این انحراف‌ها را در لحظه اصلاح می‌کند. تصور کنید یک آینه‌ی انعطاف‌پذیر داریم که شکلش در کسری از ثانیه تغییر می‌کند تا نور را درست هدایت کند — مثل عینکی که خودش، خودبه‌خود، نسخه چشم شما را تنظیم کند.

این تکنولوژی در چشم‌پزشکی چه می‌کند؟

اپتیک تطبیقی به پزشکان اجازه می‌دهد تا ساختارهای ظریف چشم مثل سلول‌های شبکیه را با دقتی بسیار بالاتر از دستگاه‌های معمول ببینند. به کمک این فناوری:

• می‌توان بیماری‌هایی مثل دژنراسیون ماکولا (AMD) را خیلی زودتر از گذشته تشخیص داد.
• کیفیت تصویربرداری OCT (توموگرافی نوری) افزایش می‌یابد.
• خطاهای بسیار ریز بینایی که عینک یا لنز معمولی آن‌ها را اصلاح نمی‌کند، شناسایی می‌شوند.

آینده‌ای هیجان‌انگیز برای عینک و لنز

اپتیک تطبیقی تنها به تصویربرداری محدود نمی‌شود. محققان در حال توسعه لنزها و عینک‌هایی هوشمند هستند که می‌توانند بر اساس تغییرات آنی چشم یا نور محیط، خودشان را تنظیم کنند — مثل فوکوس خودکار دوربین، ولی روی چشم شما!

در آینده‌ای نه‌چندان دور، با کمک اپتیک تطبیقی، شاید بتوانیم نه تنها بیماری‌ها را زودتر تشخیص دهیم، بلکه حتی کیفیت بینایی را تا حد دید یک عقاب ارتقا دهیم. علمی که روزی برای دیدن ستاره‌ها به کار می‌رفت، حالا آمده تا درون چشم ما را بهتر ببیند.

منبع: Roorda, A., & Duncan, J. L. (2015). Adaptive optics ophthalmoscopy. Annual Review of Vision Science, 1, 19–۵۰.

تنظیم: رخشید خورشیدی